Geluid

Akoestiek
Hoe men het geluid ervaart hangt af van verschillende factoren zoals de akoestiek van de ruimte en natuurlijk van de kwaliteit van de geluidsinstallatie.

De akoestiek van de zaal is zowel voor de artiest op het toneel als voor het publiek van groot belang en maakt het verschil tussen fijn geluid en slecht geluid. In een andere editie van dit blog besteden we hier uitgebreid aandacht aan. Nu gaan we in op de geluidsinstallatie, het geluidplan en een paar andere aspecten die heel belangrijk zijn voor de weergave van wat er op het podium gebeurt.

Luidsprekers
Geluid dat op het toneel geproduceerd wordt dient zo natuurgetrouw mogelijk – dus niet vervormd – bij de luisteraars op de tribune ter ore te komen. Soms is daarbij geen versterking nodig, denk aan een klassiek concert, en soms wel. Daarvoor hebben we een luidsprekersysteem in de zaal hangen.

Het aantal luidsprekers dat we nodig hebben en waar ze geplaatst worden wordt aangegeven in het geluidsontwerp. Het toevoegen van aparte subwoofers – luidsprekers voor de lage tonen – verhoogt de luisterervaring. Je kunt dan zelfs de laagste noten die instrumenten kunnen weergeven, horen en voelen; bijvoorbeeld bij toetseninstrumenten, drums, basgitaar of dramatische geluidseffecten. Vanuit praktisch oogpunt is een combinatie van hoofdluidsprekers en subwoofer(s) een goed idee, omdat je de verschillende componenten los van elkaar op de meest ideale positie kunt plaatsen. Met behulp van software maak je een simulatie van het ontwerp, beoordeel je de prestaties van de verschillende onderdelen en voer je vervolgens verbeteringen in het ontwerp door.

Vervorming
Wij streven naar een zaaldekkend geluidsysteem met een perfecte spreiding. Dit betekent dat we op elke plek in de zaal nagenoeg dezelfde geluidsterkte hebben. En dat men op elke plek dezelfde klank ervaart, een evenwichtige vervormingsvrije weergave van het gehele hoorbare frequentie spectrum, dus met ook een goede weergave van de lage en zeer lage tonen. 

Met vervorming bedoelen we een afwijking van het signaal ten opzichte van de oorspronkelijke geluidscurve. Bij spraak bijvoorbeeld wordt de verstaanbaarheid aanzienlijk verslechterd op het moment dat er vervorming optreedt. Om vervorming te voorkomen zijn kwalitatief goede microfoons, versterkers en luidsprekers nodig, waarbij het signaal dat opgepikt wordt bij de geluidsbron precies overeen komt met het signaal dat door de luidsprekers wordt weergegeven

Dynamisch bereik
Het systeem moet bovendien een groot dynamisch bereik hebben. Het verschil tussen het zachtst hoorbare en maximaal weer te geven geluidniveau noemen we de het dynamisch bereik. Hoe groter de dynamiek van een luidsprekersysteem en hoe sneller de geluidpieken kunnen worden weergeven, hoe meer ‘open’ en natuurlijk het geluid wordt ervaren.

De spraakverstaanbaarheid, de mate waarin een luisteraar een spreker kan verstaan, is in het theater misschien nog het meest van belang. De verstaanbaarheid wordt beïnvloed door het achtergrondgeluid en de galm in een ruimte (karakter en nagalmtijd). Een goede spraakverstaanbaarheid is overigens ook afhankelijk van de juiste akoestiek in de zaal (waarover dus in een ander blog meer).

3D geluidervaring
Een fijne uitbreiding in dit nieuwe geluidsontwerp is de toepassing van Immersive Audio. Stel je voor, een theatervoorstelling met een 3D geluidervaring, vergelijkbaar met zoals je dat je in een bioscoop kunt hebben! Hiervoor nemen we wat extra luidsprekers in de wanden en plafond van de zaal op, zodat het publiek geluid(effecten) van verschillende kanten hoort… dat wordt leuk spelen straks! 

Balans
Om een goede balans in het geluid te krijgen is het voor de geluidtechnicus dan, meer dan ooit, van belang dat zij of hij op de juiste plek in de zaal zit. Bij het samenstellen van het Programma van Eisen voor het nieuwe theater was de firma Theateradvies BV betrokken. Op hun website staan hierover een aantal interessante opmerkingen: “Een geluidsbalans maken is meer een artistieke dan een technische taak en om dat goed te kunnen doen is het van belang dat je goed ziet en hoort wat er op het toneel gebeurt. Daarnaast is er de interactie met het publiek. Je reageert dus op wat er op het toneel en wat er in de zaal gebeurt. Dat heeft te maken met timing, ritme, net ietsje harder of zachter, iets meer of minder effect. Wat de technicus hoort moet een referentie zijn voor hoe het in de zaal klinkt, een betrouwbare standaard voor wat de mensen in de zaal horen. Een positie in het midden ligt voor de hand, niet aan de zijkant. In het midden kun je alle belangrijke luidsprekers horen, je kunt als dat belangrijk is een stereo balans maken, in het midden hoor je ook de diepte in het geluidsbeeld”. We gaan er bij het ontwerpen van de tribunes dan ook voor zorgen dat de techniek op de ideale plek in de zaal terecht komt.

Juiste keuze
Al met al zijn er nogal wat eisen die we aan het geluidsplan, het type luidspreker en het gehele systeem stellen. Door allerlei innovaties aan ontwerp, de ingebouwde versterkers, de digitale processor en de gebruikte materialen, slagen sommige fabrikanten er tegenwoordig in om perfecte luidsprekers te maken. Maar zoals met zoveel dingen het geval is, hoe beter (de specificaties van) de luidspreker, hoe hoger de prijs. Daarom kost de ene luidspreker € 500 en de andere € 5.000… Met de juiste keuze voor het type en het aantal luidsprekers en een uitgekiende plaatsing krijgen we straks prachtig nieuw geluid in de benedenzaal!